Pagina's

zaterdag 19 mei 2012


Tiel (Sound uitspraak (info·uitleg)) is een stad (Hanzestad) en gemeente in de Nederlandse provincie Gelderland. De gemeente telt per 1 februari 2012 41.530 inwoners (bron: CBS) en heeft een oppervlakte van 34,81 km² (waarvan 2,17 km² water). De Tielse bevolking telt ruim 5500 allochtonen.
Tiel ligt aan de A15 en kan bereikt worden via de N834 en N835. De stad ligt ingeklemd tussen de rivieren de Waal (in het zuiden) en de Linge en het Amsterdam-Rijnkanaal (oosten). Tiel fungeert als eindpunt van de spoorlijnen Utrecht - Tiel en Arnhem - Tiel. Sinds 2007 heeft de wijk Passewaaij een station op de lijn Utrecht - Tiel. Verder heeft Tiel heeft een overnachtingshaven voor de binnenvaart.
De mascotte van de stad is Flipje, het fruitbaasje (de stripfiguur van de voormalige lokale jamfabriek De Betuwe). Van Flipje staat een standbeeld in de stad.
Bewoning sinds de Nieuwe Steentijd
In 2011 werd ter hoogte van bedrijvenpark Kellen langs de Linge een vindplaats uit de Nieuwe Steentijd blootgelegd. De archeologen troffen bewoningssporen aan, aardewerk, vuursteen en dierlijk bot.[1]
De teloorgang rond 850 van de circa 10 kilometer verderop gelegen internationale handelsplaats Dorestad, zorgde ervoor dat een deel van de handel verschoof naar Tiel. In 896 ontving Tiel van de Frankische koning Zwentibold het tolrecht. Door archeologisch onderzoek in de binnenstad werd bevestigd wat uit schriftelijke bronnen reeds bekend was: de stad was in de 10e en 11e eeuw een handelsnederzetting van internationale betekenis, die nauwe banden onderhield met de veel rijkere en machtigere handelsstad Keulen. Tiel onderhield in die tijd ook nauwe handelsbetrekkingen met Engeland.
Volgens de Benedictijnse kroniekschrijver Alpertus van Metz werd Tiel geplunderd door Vikingen. Hij schreef dat zeerovers zonder enige tegenstand te ontmoeten in 1006 de handelsnederzetting binnentrokken, de levensvoorraden snel wegsleepten, waarna de nederzetting werd platgebrand.[2] Archeologisch bewijs voor de plunderingen ontbreekt.[3]
Het waren kooplieden van Tiel die zich omstreeks 1015 bij de Duitse keizer beklaagden over de illegale tol die door graaf Dirk III van Holland in de buurt van Vlaardingen werd opgericht. Dit zou leiden tot de (voor de keizer) slecht afgelopen strafexpeditie tegen de Hollandse graaf.
Het is niet bekend of Tiel het muntrecht heeft verkregen, wel werden er munten geslagen.[4] In de 13e eeuw verkreeg Tiel stadsrechten van de bisschop van Utrecht en trad het toe tot de Hanze, een Duits verbond van handelssteden, dat vooral van grote betekenis was voor de Oostzeehandel.
In 1136, 1334 en 1420[5] vonden in Tiel grote stadsbranden plaats.
De stad was menigmaal de inzet van machtsstrijd tussen de graven van Gelre en de hertogen van Brabant. In 1339 werd de stad definitief Gelders, toen hertog Jan II van Brabant Tiel aan het hertogdom Gelre overdroeg. In de Late Middeleeuwen en de 16e en 17e eeuw breidde de ommuurde stad zich verder uit met een voorstad en nieuwe vestingwerken.
In het oude stadscentrum herinneren vele monumenten aan dat rijke verleden, zoals de Sint-Maartenskerk, de Waterpoort met Groote Sociëteit, het Kantongerecht, de voormalige sociëteit Bellevue, het uit 1525 daterende Ambtmanshuis dat samen met de door Jan David Zocher ontworpen Ambtmanstuin deel uitmaakt van het stadhuiscomplex, en het eveneens uit de 16e eeuw stammende Gotische huis aan de Weerstraat.

[bewerken] Tweede Wereldoorlog

In de Tweede Wereldoorlog werd Tiel zwaar getroffen tijdens gevechten tussen de Duitse bezetters die in de stad gelegerd waren en de geallieerden die gelegen waren aan de overzijde van de Waal. Onder meer de Sint Maartenskerk en de Waterpoort werden door de beschietingen ernstig beschadigd. In de jaren na de oorlog is de binnenstad weer hersteld maar nog steeds zijn er sporen te vinden van de bombardementen.
De slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog worden herdacht met verschillende monumenten: de fusilladeplaats aan de coupure, het Joods monument, het Monument voor de gevallen krijger en 21 Stolpersteine.[6]

[bewerken] Na 1945

In 1949 werd het vijftigduizendste nieuw gebouwde huis na de oorlog opgeleverd en geopend door de minister van volkshuisvesting. De Waterpoort werd in 1979 herbouwd. In juni 2006 is men begonnen met het uitbaggeren en reinigen van de stadsgrachten, waarin nog munitie lag uit de oorlog. Het baggeren is uitgevoerd met behulp van de zogeheten Bombox, een mobiele veiligheidsconstructie die speciaal voor dit project is gebouwd. In totaal zijn er tot eind november 2007 vijfhonderd grote en kleine explosieven boven water gehaald.
De gemeente werd in de 20e eeuw verschillende keren uitgebreid, met de dorpen Drumpt, Kapel-Avezaath en Wadenoijen, die werden overgedragen door de voormalige gemeente Wadenoijen. Daarnaast werden de buurtschap Latenstein in 1956 en het gehucht Medel in 2002 door de gemeente Echteld aan Tiel overgedragen. In de jaren negentig van de vorige eeuw is op de plaats van de buurtschap Passewaaij, tussen Wadenoijen en Tiel, begonnen met de aanleg van de grootscheepse Vinex-nieuwbouwwijk Passewaaij.

[bewerken] Openbare voorzieningen

Tiel is uitgegroeid tot het centrum van het Rivierenland. Veel mensen uit de regio maken gebruik van de voorzieningen die Tiel te bieden heeft zoals winkels, scholen, schouwburg de Agnietenhof en Ziekenhuis Rivierenland.
Sinds 1965 is in Tiel het Bureau Krediet Registratie, kortweg BKR, gevestigd.

[bewerken] Cultuur

Tiel heeft een ruim aanbod aan culturele voorzieningen, waaronder Schouwburg de Agnietenhof, Centrum voor de kunsten in het Rivierengebied De Plantage, het Flipje & Streekmuseum, de Kunstuitleen en de Openbare bibliotheek.
In 2012 zal begonnen worden met de bouw van cultuurcluster de Westluidense Poort. Hier zullen onder andere de bibliotheek, De Plantage en muziekcentrum TwentieToe een plek krijgen.

[bewerken] Politiek

[bewerken] Gemeenteraad

De gemeenteraad van Tiel bestaat uit 27 zetels. Hieronder staat de samenstelling van de gemeenteraad sinds 1998
Burgemeester
Burgemeester van Tiel is Ir. Hans Beenakker (VVD), voormalig burgemeester van de Brabantse gemeente Asten. Van 2003 tot eind 2011 stond Steven de Vreeze (PvdA) aan het hoofd van het College van B&W. Hij was voorheen burgemeester van Enkhuizen. Zijn voorganger was partijgenoot Ed van Tellingen. De vroegere burgemeester van Haarlem, Jaap Pop was in de jaren 80 van de 20e eeuw burgemeester van Tiel.

[bewerken] Bestuurlijke indeling

De gemeente Tiel is bestuurlijk ingedeeld in de volgende wijken en buurten:
  • Centrum
Binnenstad
Sterrebos
Stationsbuurt
  • Tiel-Oost
Santwijck
De Lok
Het Ooij
Latenstein
  • Tiel-West
Hertogenwijk
Burgemeesterswijk
Ridderweide
  • Tiel-Noord
De Hennepe
Schepenbuurt
Elzenpas
Westroijen
Rauwenhof
Drumpt
Passewaaij-Noord
Passewaaij-Zuid
Bergakker
  • Kellen
Veluwe
Industrieterrein Kellen

[bewerken] Topografie

Tiel-topografie.jpg
Topografisch kaartbeeld van Tiel, 2010-2011. Klik op de kaart voor een vergroting.
Vetgedrukte tekst==Bezienswaardigheden==
In Tiel bevinden zich vele rijksmonumenten, zie de Lijst van rijksmonumenten in Tiel (plaats).

[bewerken] Evenementen

  • Jaarlijks worden in het tweede weekend van september de landelijk bekende evenementen Appelpop en het Fruitcorso georganiseerd. Met een bezoekersaantal van ver over de 300.000 is dit, op de Nijmeegse vierdaagse na, het grootste evenement van Gelderland. Sinds 2009 wordt het Mega Piraten Festijn op de Waalkade georganiseerd en sinds 2011 het Waalkadefeest. Andere muzikale evenementen in Tiel zijn Jazzy Tiel, Woodstock aan de Waal en House of Fame.
  • Tot 1995 vond in Tiel het na-Tourcriterium Profronde van Tiel plaats. Bekende deelnemers in de loop der decennia waren onder andere Greg LeMond, Bernard Hinault, Steven Rooks en Joop Zoetemelk. De wielerronde kon jaarlijks rekenen op een goed deelnemersveld en stond in het peloton zeer goed aangeschreven. Op 31 juli 2011 is dit evenement opnieuw georganiseerd. Aan de profronde deed een aantal Nederlandse toppers uit de Tour de France 2011 mee: Bouke Mollema, Lars Boom, Maarten Tjallinga en Laurens ten Dam van de Raboploeg. Daarnaast kwamen tourheld Johnny Hoogerland (Vacansoleil Pro Cycling Team), bekend van het prikkeldraadincident, en de Nederlands kampioen Pim Ligthart naar Tiel.
  • Op 28 juni 2008 heeft Tiel Roze zaterdag georganiseerd. De Roze zaterdag is bedoeld om de integratie van homo’s en lesbiennes te bevorderen. Het evenement trok een kleine 40.000 bezoekers.
  • Vanaf 24 juni t/m 25 juni 2011 werd in Tiel de eerste editie van Woodstock aan de Waal georganiseerd. In 2012 willen de organisatoren van Stichting MaTCH dit opnieuw organiseren. Het gratis toegankelijke festival is gebaseerd op het Amerikaanse Woodstock festival in 1969, bij Woodstock aan de Waal spelen daarom vooral coverbands van bands uit deze tijd en zijn er optredens van dichters en kunstenaars in de "flowerpower"-stijl.

[bewerken] Economie

Tiel vervult een centrumfunctie voor de regio Rivierenland. Het heeft het grootste areaal aan bedrijventerreinen in Midden-Nederland. Binnen de gemeente zijn ongeveer drieduizend ondernemingen gevestigd. Verscheidene regionale, nationale en internationale ondernemingen hebben een vestiging op bedrijvenpark Medel.

[bewerken] Winkelen

In het voetgangersgebied van de Waterstraat en omgeving bevindt zich een verscheidenheid aan winkels.
Op het Plein en de Varkensmarkt is de weekmarkt op zaterdag van 9.00 tot 17.00 uur en op maandag van 12.00 tot 17.00 uur. Bij winkelcentrum Passewaaij is de warenmarkt op vrijdag van 13.00 tot 19.00 uur.
In 2009 is Tiel genomineerd als beste binnenstad van Nederland.

[bewerken] Bekende inwoners

[bewerken] Geboren

[bewerken] Woonachtig

[bewerken] Religie

Tiel kent een grote verscheidenheid aan christelijke gezindtes, hoewel een groot deel van de bevolking onkerkelijk is. De stad kent een rooms-katholieke geloofsgemeenschap H. Dominicus, onderdeel van de Suïtbertusparochie die de West-Betuwe omvat. Daarnaast bestaan er in Tiel protestantse gemeentes die zijn aangesloten bij de Nederlandse Hervormde Kerk, de Gereformeerde Kerken in Nederland, de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt en een Evangelisch-Lutherse gemeenschap. De islamitische gemeenschap kan zijn geloof belijden in diverse moskeeën.

[bewerken] Tielse media

  • Nog voor 1900 had Tiel zijn eerste krant: De Tielsche Courant, uitgebracht door de gebroeders Campagne. Onder het juk van de bezetter moest de krant stoppen en kwam er een nieuwe krant: De Teisterbander, die Duits-gezind was. Na de oorlog kwam de Tielse Courant weer terug. Naast de "De Tielsche Courant" heeft tot in de jaren tachtig de Nieuwe Tielsche Courant bestaan. Deze krant verscheen op dinsdag, donderdag en zaterdag en werd door firma van Loon uitgegeven. Nadat de uitgave van de Nieuwe Tielsche Courant gestaakt is, zijn de abonnees overgedragen aan De Nieuwe krant, een kopblad van De Gelderlander. De Tielse Courant is in de jaren '90 verdwenen en werd omgedoopt in Dagblad Rivierenland. Deze krant werd vervolgens weer opgeslokt door De Gelderlander. Het nieuws uit Tiel en omgeving is opgenomen in de editie Rivierenland.
  • De lokale tv-zender StadsTV Tiel zendt uit via de kabel.

[bewerken] Trivia

  • Het boek De pleegzoon (1833) van Jacob van Lennep speelt zich gedeeltelijk af in Tiel.
Gepost door op

Geen opmerkingen:

Een reactie posten

Abonneren op: Reacties posten (Atom)